Wierzyciel – kim jest i jakie ma prawa?

Zobowiązania mogą przyjąć różne formy, jednak jedną ze stron takich transakcji określa się zazwyczaj tym samym, ogólnym terminem. Wierzyciel – kto to jest, jakie ma prawa, jakie obowiązki i kto może nim zostać?

Kim jest wierzyciel?

Tak samo jak w przypadku np. zakupu danego towaru mówimy o dwóch stronach transakcji w postaci sprzedającego i kupującego, podobna zależność zachodzi przy zobowiązaniach. Osobą pożyczającą pieniądze lub kupującą towar z odroczoną płatnością jest dłużnik, z kolei użyczeniem środków zajmuje się wierzyciel.

Dłużnik zobowiązuje się do spełnienia świadczenia w postaci spłaty zobowiązania, a wierzyciel określa ramy czasowe całego procesu oraz ewentualne opłaty. Wszelkie informacje zostają dokładnie opisane w umowie, która zabezpiecza interesy obu stron. Przydaje się to szczególnie w sytuacji, gdy po stronie dłużnika pojawiają się kłopoty z terminową płatnością. Wówczas wierzyciel wysuwa żądania spełnienia świadczenia bez dalszej zwłoki, naliczając np. odsetki za opóźnienie i podając termin ostatecznej płatności.

Warto wiedzieć, że wierzyciel nie zawsze musi być stroną pożyczającą lub sprzedającą. Takim terminem nazywa się też osobę, wobec której wystąpiły zaległości za należny czynsz za mieszkanie lub sądowo zarządzone alimenty. Analogicznie jak we wcześniej wymienionych przypadkach, takim wierzycielom też należą się środki w określonej kwocie i terminie od dłużnika.

Typy wierzycieli

W przypadku większości należności finansowych wyróżnić można cztery główne grupy wierzycieli. Pomimo podobnych założeń, różnią się oni znacznie między sobą.

• Wierzyciel osobisty.

Jest to taki typ wierzyciela, który podczas dochodzenia należności może domagać się spełnienia świadczenia z różnych części majątku dłużnika. Może to być nie tylko mienie materialne, ale i np. emerytura czy pensja. Dzieje się to głównie podczas egzekucji komorniczej na bezpośredni wniosek wierzyciela, która może być wszczęta np. z powodu niespłaconej pożyczki.

• Wierzyciel alimentacyjny.

Taki wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia po sądowym wyroku dotyczącym wysokości i czasu, do jakiego ma być ono płacone. Wierzycielem alimentacyjnym najczęściej określa się dzieci, rzadziej byłych małżonków, a długi z tego tytułu nie są zbywalne. Warto pamiętać, że takie należności podczas ich dochodzenia mają pierwszeństwo nad innymi zobowiązaniami dłużnika. Prawo bowiem określenia kolejności spłaty długów.

• Wierzyciel rzeczowy.

Taki typ wierzyciela może żądać osobistego świadczenia dłużnika tylko w oparciu o konkretny przedmiot. Najczęściej określenia tego używa się w przypadku np. pożyczki pod zastaw albo kredytu samochodowego. Takie rozwiązania pozwalają wierzycielom efektywniej egzekwować opóźnienia w spłacie zobowiązań, często bez konieczności angażowania komornika sądowego.

• Wierzyciel hipoteczny.

Jest to specyficzny rodzaj wierzyciela, którym zazwyczaj jest bank. Użycza on środków na zakup np. domu lub mieszkania, jako zabezpieczenie spłaty traktując nieruchomość. Dokonuje się tego poprzez wpis hipoteki do księgi wieczystej, która następnie pozwala zabezpieczać interesy wierzyciela na wypadek kłopotów ze spłatą zobowiązania.

Wierzyciel a dłużnik – jaka jest różnica?

Zarówno wierzyciel, jak i dłużnik są powiązani kilkoma wspólnymi punktami. Podobnie jak na wierzycielu, tak i na dłużniku spoczywa obowiązek wywiązania się z umowy np. kredytu. Wierzyciel ma prawo do podjęcia się prób odzyskania pożyczonych środków, a dłużnik nie może być obarczany kosztami, których nie przewidziano w stosownym zapisie. Podobieństwa brzmią jednak dość oczywiście – a jakie są najważniejsze różnice?

• Wierzyciel jest stroną transakcji, która użycza dane mienie lub środki pieniężne na określony czas za opłatą. Dłużnik kupuje taką usługę, otrzymując np. pilnie potrzebne środki lub przedmiot, z którego korzystać może od ręki w zamian za miesięczne raty.
• Obowiązki dotyczą głównie dłużnika. Niezależnie od tego czy zobowiązanie polega na płacie czynszu, czy rat pożyczki, to on musi dopełnić terminowej spłaty rat i muszą one zawsze wynosić tyle, ile określono w harmonogramie. Świadczenie spełnić można tylko w ściśle określony w umowie sposób, płacąc raty np. w polskiej walucie, wyłącznie w formie gotówki, a nie mienia o równoważnej wartości.
• Chcąc dochodzić zobowiązania, wierzyciel kieruje się do windykatora lub komornika. Mówiąc z kolei o bezpieczeństwie, prawach i ogólnej pozycji dłużnika, określa to prawo regulujące np. kwoty wolne od zajęcia czy przebieg egzekucji komorniczej.

Sprawdź także: Gwarantowana pożyczka dla zadłużonych

Jakie prawa ma wierzyciel?

Pożyczenie pieniędzy, sprzedaż towaru na raty lub wynajem mieszkania to transakcja, która w teorii ma nieść ze sobą obopólne korzyści. W praktyce często mogą pojawiać się jednak różnego rodzaju komplikacje lub nieporozumienia, przy których warto uściślić podstawowe prawa, które leżą po stronie wierzyciela.

• Podstawowym prawem wierzyciela jest dochodzenie uregulowania należności, upominając się pisemnie i przypominając o możliwości naliczania odsetek za opóźnienie.
• Wierzyciel może dochodzić swoich praw, zwracając się np. o egzekucję na majątku dłużnika z pomocą komornika sądowego. Ma on też prawo dochodzić swoich wierzytelności metodami pośrednimi, przekazując sprawę windykatorom.
• Podczas egzekucji komorniczej, wierzyciel ma prawo określić sposób egzekucji zadłużenia i może to być więcej niż jedno rozwiązanie. Najczęściej prowadzone jest to z majątku osobistego dłużnika – najpierw zajmowana jest pensja czy emerytura, a potem mienie i przedmioty o większej wartości.
• Ważnym prawem wierzyciela jest też podjęcie się mediacji w celu zawarcia porozumienia z dłużnikiem. Może on ustalić zarówno rozłożenie długu na dodatkowe raty, jak i umorzyć część lub całość odsetek, a także odroczyć czas płatności zadłużenia.
• Wierzyciel ma prawo domagać się od dłużnika zwrócenia mu kosztów przeprowadzenia egzekucji komorniczej. Co ważne, prawo to pozostaje aktualne także w sytuacji, w której działania komornika nie przyniosły oczekiwanego skutku.

Jakie obowiązki ma wierzyciel?

Wierzyciel w polskim prawie posiada po swojej stronie wyjątkowo rozbudowany pakiet praw mający docelowo ułatwić mu dochodzenie swoich należności. Nie należy jednak zapominać i o obowiązkach wierzyciela, o których pamiętać powinien zarówno on sam, jak i dłużnik.

• Wierzyciel nie może nachodzić dłużnika w jego miejscu zamieszkania lub miejscu pracy. Szczególnie naganne i zabronione jest podejmowanie się próby wtargnięcia do domu dłużnika, gdyż prawo do tego ma tylko komornik sądowy posiadający stosowny tytuł.
• Wierzyciel może żądać u komornika egzekucji z majątku osobistego dłużnika. Musi on jednak równocześnie pamiętać, że nie ma on prawa do domagania się szczegółowych informacji i sprawozdań z bieżącej sytuacji życiowej oraz finansowej dłużnika.
• Już po zakończeniu egzekucji komorniczej należy pamiętać, że ze strony wierzyciela powinna wychodzić czytelna komunikacja na temat aktualnych postępów w relacjach z dłużnikiem. Komornik powinien wiedzieć np. o próbach zawarcia ugody, wznowieniu spłaty zadłużenia lub chęci porozumienia się w sprawie odroczenia płatności.
• W przypadku dokonania całkowitej spłaty zadłużenia przez dłużnika w międzyczasie trwania postępowania komorniczego, wierzyciel ma obowiązek poinformować o tym komornika. W ten sposób dochodzi bowiem do umorzenia egzekucji komorniczej z powodu uznania, że zaległość została w pełni uregulowana.

Wierzyciel hipoteczny – kto to?

Jednym z najczęściej występujących zagadnień w kontekście wierzycieli są kredyty hipoteczne. Zaciągane na zakup domu, mieszkania czy działki, są powszechnie wykorzystywanym sposobem na pozyskanie potrzebnych środków. Ich źródłem jest bank, który z reguły zawsze występuje w takim przypadku jako wierzyciel, zwany też bardziej precyzyjnie wierzycielem hipotecznym. Drugi człon tego określenia oznacza, że podstawą transakcji pożyczenia pieniędzy na nieruchomość jest tzw. hipoteka.

Podczas dopełniania formalności przy zakupie domu na kredyt, do księgi wieczystej wpisywana jest tzw. bankowa hipoteka. Jest to zabezpieczenie wierzytelności, które powoduje, że przez cały okres trwania kredytu bank jest współwłaścicielem domu lub mieszkania. Dzieje się tak aż do momentu wpłynięcia ostatniej raty, po czym należy formalnie potwierdzić wykreślenie hipoteki. Wcześniej jednak, hipoteka zabezpiecza interesy banku na wypadek pojawienia się np. zaległości w spłacie. Jeżeli kredytobiorca będzie długotrwale unikać płatności rat, bank może przejąć nieruchomość i zaspokoić swoje roszczenia jako wierzyciel hipoteczny.

Nie każde opóźnienie w spłacie kredytu hipotecznego musi oznaczać momentalne zajęcie domu przez bank. Często przy zaciąganiu zobowiązania klienci decydują się na różne ubezpieczenia, które mają neutralizować np. tymczasowe kłopoty finansowe z powodu utraty pracy lub kłopotów ze zdrowiem.