Na czym polega pożyczka PCC? O jakie zobowiązanie chodzi i jakie konsekwencje generuje dla pożyczkobiorcy?

Podatek od czynności cywilnoprawnych pojawia się na skutek zawarcia umowy pożyczki. Nie dotyczy jednak wszystkich transakcji. Jakie pożyczki podlegają opodatkowaniu? Kiedy powstaje obowiązek podatkowy, na kim ciąży i jak bardzo pożyczka PCC może być kosztowna? Czy są wyjątki od regulowania PCC?

Co to jest pożyczka PCC?

Niegdyś stosowano opłatę skarbową. Z dniem 1 stycznia 2001 roku została ona jednak zastąpiona podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Dotyczy on umów oraz innych oświadczeń woli o charakterze cywilnoprawnym. Podatkowi temu podlegają umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Chodzi dokładnie o te umowy, w których pożyczkodawcą jest podmiot nieprowadzący działalności w zakresie finansów, pożyczania pieniędzy. W efekcie każda pożyczka udzielana prywatnie rodzi obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych, w skrócie PCC. Będzie to zatem w szczególności:

• pożyczka od rodziny,
• pożyczka od znajomych,
• pożyczka społecznościowa.

Firmy pożyczkowe, które w swej działalności zajmują się udzielaniem pożyczek, nie opłacają tego podatku. Płacą z tego tytułu podatek VAT i korzystający z ich usług nie muszą już dokonywać opłaty PCC.

Jako że umowa pożyczki jest umową o charakterze konsensualnym, do jej skutku dochodzi przez samo porozumienie stron i jej wydanie nie ma wpływu na powstanie obowiązku podatkowego. Oznacza to, że pożyczka PCC generuje obowiązek zapłaty podatku z chwilą zawarcia umowy. Nie jest konieczne faktyczne przekazanie pieniędzy.

Po czyjej stronie są koszta pożyczki PCC?

Obowiązek podatkowy ciąży na biorącym pożyczkę. Jest on zobowiązany do złożenia deklaracji do organu skarbowego. Właściwym drukiem do tego celu jest deklaracja PCC-3. Musi tego dokonać w ciągu 14 dni od podpisania umowy pożyczki. Ten termin obowiązuje także dla zapłaty podatku. Nie ma znaczenia to, kiedy została złożona deklaracja. 

Ile kosztuje pożyczka PCC?

Na skutek niedawnych zmian w przepisach doszło do obniżenia wysokości podatku od czynności cywilnoprawnych. W rezultacie obniżono jego wartość. Dla transakcji, które zrealizowano przed dniem 1 stycznia 2019 roku PCC, wynosił 2%. Po tym terminie i obecnie zawierane umowy pożyczki generują obowiązek uiszczenia mniejszego podatku. Stawka to tylko 0,5%. Do określenia właściwej kwoty podatku podstawą w każdym przypadku jest kwota (wartość) pożyczki. Nie da się więc sprecyzować tego kosztu, jaki musi ponieść pożyczkobiorca. Będzie więc zobligowany do samodzielnych obliczeń. Właściwa stawka pcc od pożyczek to tylko jeden z kosztów. Pożyczkodawca może pożyczyć pieniądze za darmo lub zażądać wynagrodzenia z tego tytułu. Tak stanowią przepisy Kodeksu Cywilnego. Po obustronnym porozumieniu mogą się pojawić dodatkowe koszty, takie jak prowizja czy oprocentowanie. Za zwłokę w spłacie najpewniej zostaną doliczone odsetki. Wszystkie koszty powinna precyzować umowa pożyczki.

Czy prawo określa pożyczki zwolnione z PCC?

Są sytuacje, w których umowa pożyczki nie generuje obowiązku podatkowego, mimo zawarcia jej między podmiotami prywatnymi. Warto wiedzieć, że pożyczki zwolnione z PCC to te uzyskane od:

• małżonka,
• zstępnych, w tym przysposobionych oraz ich zstępnych,
• wstępnych, w tym przysposabiających,
• pasierba,
• zięcia,
• synowej,
• rodzeństwa,
• ojczyma,
• macochy,
• teściów.

Tacy pożyczkodawcy to osoby należące do I grupy podatkowej. Jeśli pożyczona kwota nie przekracza 9637 zł, nie trzeba podejmować specjalnych starań o zwolnienie z PCC. W przypadku, gdy jest wyższa, należy złożyć deklarację w sprawie PCC właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty zawarcia umowy. Dodatkowo konieczne będzie udokumentowanie otrzymania pieniędzy, dlatego dobrze odebrać środki w formie przelewu. Wtedy łatwo będzie o potwierdzenie transakcji, aby potwierdzić przekazanie przedmiotu pożyczki.

Ponadto podatku nie trzeba płacić także wtedy, kiedy kwota (wartość) pożyczki nie przekracza 1000 zł. Takie niskokwotowe zobowiązania nie generują dla pożyczkobiorców dodatkowych kosztów z tytułu podatku. Co więcej, za pożyczki zwolnione z PCC uznaje się te od osób dalej skoligaconych, jeśli w ciągu 5 lat nie przekroczyły wartości 9637 zł.

Trzeba jeszcze pamiętać o tym, że podatek nie obowiązuje, jeśli umowa pożyczki nie podlega polskiemu prawo podatkowemu. Taka sytuacja ma miejsce na przykład wtedy, gdy umowę zawarto za granicą i środki również tam zostały przekazane lub zostały wypłacone z zagranicznego rachunku bankowego.

Jakie konsekwencje ma nieopłacona pożyczka PCC?

Jeśli pożyczkobiorca nie dokona opłaty PCC, czyli nie dopełni obowiązku lub fiskus stwierdzi nieprawidłowości w deklaracji, koszta wzrosną. Organ podatkowy może zareagować poprzez podniesienie stawki podatku z 0,5% do 20%. Jest to tzw. sankcyjna stawka PCC od pożyczek. Pojawia się, gdy osoba biorąca nie zgłosiła tego faktu do urzędu, nie odprowadziła podatku, nie dopilnowała terminów lub prawidłowości złożonej deklaracji. Wtedy nawet darmowa pożyczka PCC staje się dla osoby, która ją zaciąga, kosztowna.

Jak zapłacić PCC?

Żeby uiścić opłatę z tytułu PCC, należy najpierw wypełnić formularz. Można tego dokonać za pośrednictwem internetu i strony rządowej podatki.gov.pl. Wyliczony podatek trzeba wpłacić na konto bankowe Urzędu Skarbowego właściwego dla miejsca zamieszkania pożyczkobiorcy lub w kasie oddziału. Do PCC nie służy mikrorachunek.